Fakty i mity logopedyczne

W życiu spotykamy się wszechobecnie z mitami dotyczącymi mowy. Utrwalanie nieprawdziwych informacji utrudnia zaobserwowanie niepokojących objawów, opóźnia wizytę u logopedy, a tym samym wydłuża proces terapii logopedycznej. Poniżej przedstawię, co warto wiedzieć o rozwoju mowy dziecka, rozdzielając informacje na mity i fakty.

Fakty

Opieka logopedyczna rozpoczyna się od narodzin dziecka.

Należy wówczas zadbać o prawidłowe układanie dziecka do snu, noszenie, warto karmić piersią, otaczać dźwiękami naturalnej mowy ludzkiej, śpiewać, wyeliminować wszelkie grające karuzele czy piszczałki w zabawkach.

Mowa rodzica wpływa na mowę jego dziecka (tempo, styl, bogate lub ubogie słownictwo, ewentualne wady wymowy).
Pierwszą formą komunikowania się niemowlęcia z otoczeniem jest krzyk oraz płacz.
Najlepszy okres kształtowania mowy to pierwsze 3 lata życia dziecka. Szczególnie wówczas warto śpiewać dziecku, czytać, tłumaczyć świat, być czujnym i w razie wątpliwości skonsultować się z logopedą.
Proces uczenia się mowy rozpoczyna się jeszcze przed narodzinami (głównie melodia mowy).
Zaniedbania mające miejsce we wczesnym dzieciństwie powodują potrzebę wprowadzenia oddziaływań logopedycznych, niekiedy długotrwałych.
Dzieci ze skróconym wędzidełkiem wymagają opieki logopedycznej przed i po zabiegu podcięcia.
Wędzidełka się nie rozciągają. Jeśli wędzidełko jest skrócone należy udać się do chirurga dziecięcego na podcięcie.
Terapia logopedyczna przyjmuje lepsze efekty, gdy jest holistyczna. Skupiamy się na dziecku jako istocie, z uwzględnieniem jego indywidualności emocjonalnej, fizycznej, a nie tylko na aparacie artykulacyjnym.
Im szybciej skoryguje się nieprawidłowości w rozwoju. tym szybciej dziecko nakierujemy na właściwy tor.
Im później dziecko zacznie mówić, tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się trudności szkolnych (głównie z czytaniem, pisaniem, udzielaniem ustnych odpowiedzi, wypowiadaniem się na lekcjach, dysleksja).
Częste infekcje górnych dróg oddechowych mogą mieć wpływ na funkcjonowanie narządu słuchu, należy wówczas skonsultować się z audiologiem.
Fizjologią jest oddychanie przez nos. Jeżeli dziecko oddycha głównie przez usta należy skonsultować się z laryngologiem.

Mity

Logopeda czyni cuda – po dwóch spotkaniach widoczne są efekty.

Wielu rodziców myśli, że jak poślą dziecko na zajęcia logopedyczne, to nie muszą pracować w domu. To mit. Owszem, logopeda może pomóc dziecku, jednak aby działania były efektywne, musiałby prowadzić zajęcia z dzieckiem codziennie. Nie jest to jednak możliwe, zatem rodzice odgrywają znaczącą rolę w procesie terapii logopedycznej. Dziecko musi ćwiczyć codziennie z rodzicem, żeby były efekty, w przeciwnym razie terapia wydłuża się do wielu miesięcy, czy nawet lat.

2-latek może jeszcze nie mówić, ma czas!

Wielu rodzicom wydaje się, że terapię logopedyczną warto rozpocząć dopiero w przypadku starszych dzieci, które są albo w ostatniej grupie przedszkolnej, albo już poszły do szkoły. Tymczasem logopedzi pracują już nawet z noworodkami, które mają problemy ze ssaniem, czy połykaniem pokarmu. One powinny pracować od samego początku. Działania logopedy są skupione na rozwoju umiejętności komunikacyjnych i językowych, ale także wsparciu funkcji aparatu artykulacji. Jeśli chodzi o wady wymowy, gdy dziecko ma problem z głoskami, a jego mowa jest niewyraźna - to tak naprawdę im wcześniej rozpocznie się terapia, tym lepiej.

Chłopcy mówią później.

Rozwój mowy dziecka przebiega tak samo w przypadku chłopców i dziewczynek i nie ma tu różnic ze względu na płeć. Na świecie były prowadzone różne badania w tym kierunku i ich wyniki pokazały, że różnice między osiąganiem kolejnych etapów w rozwoju mowy między chłopcami i dziewczynkami są minimalne i wynoszą do około 3 miesięcy, co oznacza, że mieszczą się w granicach normy. Nie ma osobnego kalendarza rozwoju mowy dla chłopców i dziewczynek – każde dziecko oceniamy tak samo. Jeśli mowa dziecka odbiega od tego, jak mówią jego rówieśnicy, to jest to kwestia różnych nieprawidłowości, a nie płci. W związku z tym udajemy się do specjalisty i nie odwlekamy tego tylko dlatego, że dziecko jest chłopcem.

Logopeda zajmuję się wyłącznie wadami wymowy.

Logopedia to szeroka dziedzina, która łączy w sobie wiele umiejętności. To dlatego logopeda zajmuje się rozwojem językowym jako takim, sprawnością językową, rozwijaniem mowy i systemu językowego, czy wspomaganiem umiejętności komunikacyjnych oraz językowych. Dopiero na samym końcu jest ta typowa artykulacja. Logopeda wykorzystuje w swojej pracy śpiew, elementy sztuki teatralnej, ruch- taniec czy integrację sensoryczno-motoryczną w myśl holistycznego podejścia do dziecka.

Nie należy podejmować terapii logopedycznej jeżeli w rodzinie występował opóźniony rozwój mowy.

Dziecko z opóźnionym rozwojem mowy zawsze wymaga opieki logopedycznej.

Gdy dziecko płacze, należy zostawić je do momentu uspokojenia się. To straszny mit. Jeżeli wszystkie potrzeby fizjologiczne są zaspokojone, a dziecko płacze warto je przytulić, gdyż jedną z najważniejszych potrzeb maleństwa jest bliskość, to wstęp do komunikacji. Warto nosić, przytulać dziecko jak najwięcej jeżeli tego potrzebuje.
Z wady wymowy dziecko wyrośnie.

Wśród wad wymowy najczęstsze to deformacje, jeśli się ich nie usunie i nie zastąpi prawidłowym dźwiękiem utrwalą się tylko wraz z wiekiem. Część wad wymowy powstaje na skutek nieprawidłowego oddychania, wad zgryzu, zaburzeń lub osłabienia słuchu, długotrwałego ssania smoczka.

Do najczęściej występujących zalicza się małą sprawność ruchową narządów mowy, a w szczególności języka i warg, a także nieprawidłową budowę anatomiczną, czy skrócone wędzidełko podjęzykowe. W każdej sytuacji konieczna jest szybka terapia u logopedy, w przeciwnym razie wada będzie się pogłębiać.

Są dzieci „niejadki”.

Zdrowe dziecko je, jeżeli mu coś nie smakuje nie należy zmuszać, warto urozmaicać jadłospis o różne smaki, konsystencje, dać możliwość wyboru. Uwzględnić potrzeby na dany moment, gdyż czasem dziecko więcej zje, innym razem nie potrzebuje tak dużo. Zależy to głównie od energetyki/ kaloryczności danego pożywienia. Jeżeli dziecko jednak przez dłuższy czas nie ma apetytu pomimo propozycji urozmaiconego zdrowego jedzenia, należy skontaktować się z pediatrą w celu wykluczenia/wyeliminowania pasożytów jelitowych.

Wady postawy nie mają znaczenia w rozwoju mowy.

Wada postawy często wpływa na układ szczęki, na zgryz, na tor oddychania, może się przyczyniać do wysuwania języka. Ma to wszystko niestety wpływ na mowę.

Karmienie nie ma wpływu na późniejsze wady wymowy.

Rodzice rzadko wiążą problemy z rozwojem mowy ze sposobem karmienia noworodków, niemowląt i małych dzieci. A to właśnie od oddychania, przyjmowania pokarmów i płynów zaczyna się kształtowanie mowy. Prawidłowe ruchy języka, warg, policzków podczas jedzenia i picia, mają znaczenie dla prawidłowego rozwoju aparatu artykulacyjnego, a co za tym idzie – rozwoju mowy.

Dziecko nauczy się mówić dzięki bajkom i edukacyjnym programom telewizyjnym.

Mimo tego, iż zakup produktów reklamowanych jako „edukacyjne” może być kuszący, to niekoniecznie są one pomocne w rozwijaniu mowy. Małe dzieci najlepiej uczą się poprzez bezpośrednią interakcję z drugim człowiekiem. Zabawy twarzą w twarz pomagają zrozumieć słowo i używać go w różnych kontekstach. Lepiej zatem oddziaływać interaktywnie niż elektronicznie np. poprzez czytanie, śpiewanie, zabawy słowne, paluszkowe itd. Pamiętając, że interaktywność ma dwie główne cechy: zdolność do zwracania się do danej osoby oraz do gromadzenia i zapamiętywania udzielonej przez tę osobę odpowiedzi.

Joanna Bałazy

logopeda