Czym jest grafomotoryka?
Grafomotoryka jest umiejętnością rysowania i pisania. Jest umiejętnością odwzorowywania kształtów, szlaczków literopodobnych oraz w późniejszym, czyli docelowym etapie edukacji dla tego typu umiejętności, kreśleniem liter. Wymaga ona od dzieci posiadania wielu umiejętności takich jak:
- dobrej ogólnej sprawności fizycznej określanej jako motoryka duża,
- prawidłowego widzenia- percepcja wzrokowa,
- prawidłowego słyszenia- percepcja słuchowa,
- dobrej orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni,
- prawidłowej koordynacji wzrokowo- ruchowej,
- naśladowania ruchów,
- dobrej sprawności ruchowej dłoni określanej jako motoryka mała
- wykonywania ruchów sekwencyjnych i precyzyjnych,
- innych.
Terapia ręki a trening grafomotoryczny
Bardzo często wspólnie występującymi i błędnie ze sobą mylonymi elementami opowiadającymi za ,,prawidłowe” pisanie są, terapia ręki i trening grafomotoryczny. Wspominam o tym ponieważ uczestnictwo dziecka w zajęciach treningu grafomotorycznego powinno być wykluczone u dzieci, które wymagają terapii ręki. Terapia ręki skierowana jest przede wszystkim dla uczniów u których zaobserwowano:
- nieprawidłową postawę ciała (wzmocnienia wymagają głównie mięśnie kręgosłupa
i brzucha),
- zaburzenia napięcia mięśniowego w obrębie kończyny górnej (obręcz barkowa, łokieć, nadgarstek, palce itp.),
- trudności z wykonywaniem czynności życia codziennego (ubieranie się, picie
z kubka itp.),
- problemy z zabawach manipulacyjnych i precyzyjnych,
- wolne tempo wykonywania ruchów i planowania ruchów,
- wolne tempo uczenia się nowo poznanych czynności motorycznych,
- trudności grafomotoryczne,
- zaburzenia koordynacji ruchowej i wzrokowo- ruchowej,
- zaburzenia czucia powierzchniowego i głębokiego,
- inne.
Uczniowie, którzy zakończyli, nie kwalifikują się do terapii ręki i pomimo to wykazują trudności grafomotoryczne, powinny brać udział w treningu grafomotorycznym.
Rysunek a pismo
Często w literaturze można spotkać się np. z poglądem M. Dmochowskiej według którego pismo wywodzi się od rysunku. Idąc tym tropem można stwierdzić iż, rysunek jest wynikiem chęci naśladowania i odwzorowywania przez dziecko pisma dorosłych. Pierwsze próby rysowania można zaobserwować już u małych tj. około dwu
i półrocznych dzieci. Wraz z rozwojem sprawności dziecka, rysunki zastępowane lub uzupełniane są znakami literokształtnymi czy literopodobnymi. Najczęściej pierwsze samorzutne próby pisania liter u dzieci można zaobserwować w wieku pięciu lat.
Grafomotoryka a tempo pisania
Umiejętności grafomotoryczne są ,,wstępem” do płynnego i prawidłowego pod względem kształtu liter pisania. W jednym z pierwszych etapów nauki pisania, kładzenie nacisku na sam kształt liter nie jest i nie może być gwarancją płynnego pisania. Jest tak ponieważ oprócz samego kształtu liter równie istotne są ruchy. To dzięki sprawności i płynności ruchów uczeń jest w stanie kreślić kształtne litery. Nie wolno o tym zapominać!
Nauka pisania/trening grafomotoryczny- jak wspierać ucznia?
Podstawowym elementem nauki pisania i usprawniania funkcji grafomotorycznych
u uczniów powinien być ruch. Kreślenie szlaczków, liter lub przepisywanie tekstu może dać odwrotny efekt i zniechęcić uczniów do dalszej pracy. Bardzo dobrą metodą nauki pisania jest Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz. W metodzie tej oprócz ruchu wykorzystywane są zmysły- metoda polisensoryczna. Dziecko poznaje świat liter dzięki dotykowi, węchowi i innym zmysłom. Ich rola w procesie stymulowania dzieci do nauki pisania jest nieoceniona. Moim zdaniem, aby zwiększyć skuteczność działania, Metodę Dobrego Startu należy rozszerzać/wzbogacać o możliwie jak największą aktywność ruchową dziecka. Dziecko uczy się głównie przez ruch. Pewne jest to, że mając do wyboru ,,nudne” pisanie i siedzenie w ławce lub zabawę ruchową, w której to np. możemy za pomocą ruchu ,,wychodzić” szlaczki dziecko wybierze ruch. Po tym etapie stymulacji ruchowej możemy stopniowo przechodzić do prób pisania na tablicy czy kartce papieru, jednak nie ograniczając dziecka do pisania w liniaturze, a dając mu swobodę. Chcąc wzmocnić grafomotorykę powinniśmy przyzwyczaić dziecko do swobodnego prowadzenia ciała i ręki, by dopiero potem wprowadzać ograniczenia
w postaci kartki i liniatury. Odnosząc się do aspektu liniatury, i kreślenia w niej lub na niej liter, bardzo ważna jest orientacja w schemacie własnego ciałai przestrzeni. Dziecko, które zna swoje ciało i potrafi określić jego położenie w świecie, będzie potrafiło przenieść coś abstrakcyjnego, jak w tym przypadku literę, na właściwe miejsce w liniaturze zeszytu. Podsumowując chciałbym jeszcze raz zwrócić uwagę na wartość i znaczenie ruchu dla procesu nauki pisania. Serdecznie zachęcam do wprowadzania dzieci w świat pisma z wykorzystaniem jak największej ilości ruchu.
Daniel Pełka.
